Archive for the ‘Psychologie’ Category
Het bestverkochte boek ooit
BLAUW, S., Het bestverkochte boek ooit. Hoe cijfers ons leiden, verleiden en misleiden. De Correspondent, 2018, 202 pp. – ISBN 97 890 8282 164 2
Hoezo, het ‘bestverkochte boek ooit’? En dan ontdekt u de kleine lettertjes: ‘met deze titel’. Zo gaat het ook met cijfers en getallen. Die zijn alleen niet zo snel te ontmaskeren.
Nagenoeg alles wordt tegenwoordig gemeten en in cijfers gegoten. Weegschalen zeggen of je meer dan wel minder moet eten en er zijn er die ook je BMI berekenen. Stappentellers vertellen of je die dag voldoende gelopen hebt, sleeptrackers of je wel normaal slaapt. Meer dan je je bewust bent bepalen procenten en gemiddelden je leven. Ze beïnvloeden niet alleen wat je eet en drinkt, maar ook waar je werkt, hoeveel je verdient, waar je woont, met wie je trouwt en op welke partij je stemt.
Omdat ze objectief ogen, laten we ons echter te gemakkelijk leiden door cijfers en getallen, zegt Sanne Blauw. Ze zijn veel te belangrijk geworden in ons leven. In dit boek herleidt ze de cijfers tot hun ware proporties. Wat zeggen cijfers écht?
Cijfers spelen nog niet zo lang een bepalende rol in het leven van mensen. Voor de negentiende eeuw hadden ze, behalve in de wetenschap, eigenlijk weinig te betekenen. Maar plots bleken ze een oplossing voor een aantal slepende problemen, vooral in de gezondheidszorg. Cijfers konden levens redden. Maar ze waren ook van strategisch belang. Bevolkingscijfers waren vaak beslissend in het al dan niet winnen van een oorlog. En zo begonnen cijfers te wegen op het beleid.
Men begon van alles te meten en in cijfers te gieten. Vaak was dat een vooruitgang, maar het kon ook dramatisch fout gaan. Want hoewel ze objectief ogen, zijn cijfers en berekeningen gebaseerd op subjectieve keuzes zoals waarden en normen. Cijfers kunnen gebruikt worden om bepaalde stellingen te bekrachtigen, zoals ‘blanke mensen zijn intelligenter dan zwarte’.
Er is dus ruim voldoende reden om door te vragen. Welke keuzes zijn er in een onderzoek gemaakt? Waar komen verschillen vandaan? Wat is er eigenlijk gemeten? Hoe moeten we de resultaten van steekproeven interpreteren? En wie bepaalt wat er verzameld wordt en wie komt er met de cijfers voor de dag? Het is immers schering en inslag dat belangenorganisaties cijfers publiceren die er gunstig uitzien voor hen.
Meer dan ooit worden bovendien op de uitkomsten van metingen en onderzoeksgegevens gesofisticeerde rekenmethodes of algoritmes losgelaten. Die leveren een schat aan cijfermatige informatie op over iets of iemand. Deze big data geven echter een valse indruk van objectiviteit. Ze verschaffen niet alleen een beeld van de werkelijkheid, ze dreigen deze ook te vervangen. We moeten op onze hoede zijn voor beslissingen die genomen werden op basis van big data-uitkomsten.
En er is nóg een reden om kritisch te zijn over cijfers. In Ons feilbare denken heeft Daniel Kahneman overvloedig aangetoond dat wij de waarde van cijfers spontaan inschatten op basis van onze onderbuikgevoelens.
Sanne Blauw studeerde econometrie en is journaliste bij De Correspondent. Die combinatie levert een degelijk onderbouwd, vlot leesbaar betoog en zeer begrijpelijk betoog op, ook voor wie niet wetenschappelijk geschoold is. Het is overigens een boek om regelmatig te raadplegen, want het verschaft je tot slot een praktische checklist om je niet door cijfers te laten ringeloren.
© Minervaria
De kracht van geld
HAMMOND, C., De kracht van geld. (Vert. Mind Over Money, 2016) A’dam/A’pen, Uitg. Atlas Contact, 2017, 384 pp. – ISBN 978 90 450 2587 2
Wilt u weten wat u allemaal kunt doen met uw geld? Zoekt u interessante beleggingsmethodes of investeringen die veel opbrengen? Kijkt u uit naar een manier om veel geld te verdienen of hoe u het meeste waar kunt krijgen voor uw geld? Als dit het geval is, dan hebt u met dit boek de verkeerde keuze gemaakt.
De kracht van geld gaat niet over wat u met uw geld kunt doen maar over wat geld met u doet. Op zichzelf waardeloze stukjes papier of metaal en getallen op een scherm blijken een buitengewone macht over u te hebben. Het maakt duidelijk hoe moeilijk het kan zijn om te bereiken dat geld u niet in zijn macht houdt maar dat u de macht blijft houden over geld.
De psychologie van sparen en geld uitgeven leert ons hoe geld motiverend kan werken en ons gelukkiger kan maken. Geld kan mensen helpen om ongezonde gewoontes op te geven. Geld kan mensen uiteraard helpen om de armoede te ontstijgen maar ook om beter te kunnen nadenken en doordachter te handelen.
In sommige omstandigheden werkt geld echter averechts. Zo kunnen ‘geweldige aanbiedingen’ kortsluiting veroorzaken in ons gezond verstand. Zoals we allen tot onze schade en schande al mochten ondervinden wordt daarvan gretig gebruik gemaakt in reclame en verkoop. De exuberante bonussen van bankiers werken juist roekeloosheid en gemakzucht in de hand. In bepaalde omstandigheden gebruiken mensen het niet om hun situatie te verbeteren maar rijden zichzelf ermee in de vernieling.
U maakt kennis met de resultaten van maar liefst 263 ingenieuze experimenten over onze ingewikkelde relatie met geld. Deze tonen overvloedig aan dat onze beoordeling van geld niet zuiver rationeel is. Minstens even boeiend is de opzet van deze experimenten door vooraanstaande onderzoekers in de economische psychologie zoals Daniel Kahnemann.
Een deel van de vergissingen die we begaan met betrekking tot geld zijn echter gemakkelijk te voorkomen als we ze kunnen herkennen, zegt Claudia Hammond. Geld geeft immers alleen vervulling als we weten wat we ermee moeten doen en als we weten dat het niet al onze problemen zal oplossen. Ze besluit haar boek dan ook met liefst 32 tips om geld in onze macht te blijven houden.
© Minervaria
Waarom iedereen altijd gelijk heeft
MERSCH, R., Waarom iedereen altijd gelijk heeft. A’dam, Uitg. De Bezige Bij, 2016, 271 pp. – ISBN 978 90 234 3804 5
Hoe sereen ze ook beginnen, debatten en discussies ontaarden snel in een uitzichtloze strijd tussen twee kampen. Die zijn er beide van overtuigd dat de feiten hen overduidelijk gelijk geven. Hoe kan dat nu? Zijn feiten dan niet objectief? Je kunt er toch niet naast kijken?
Als u zich dit ook al afvroeg, dan is dit werk een must read. Ruben Mersch dook in de wetenschappelijke literatuur en vlooide het voor u uit. Hij verheldert het antwoord in een buitengewoon helder en meesterlijk geschreven werk. Hij is niet aan zijn proefstuk toe, want hij in 2013 kreeg hij reeds de Zesde Vijs van Skepp, de trofee voor de verspreiding van kritisch denken.
Talloze experimenten tonen aan dat onze standpunten niet steunen op rationele argumenten of op feiten maar op morele oordelen. En die zijn niet beredeneerd maar berusten op gevoel. We zijn immers niet moreel geworden door lang nadenken, maar door onze evolutionaire geschiedenis.
Waarschijnlijk is moraliteit ontstaan ten behoeve van samenwerking binnen de eigen groep. Mensen kunnen beter overleven in een groep waar empathie en wederkerigheid heersen en waar de leden van een groep loyaal zijn aan elkaar. Sociale status en sociale druk hebben dus evolutionaire voordelen.
We nemen dan ook gemakkelijk de morele opvattingen over van de groep waartoe we behoren. En we omringen ons bij voorkeur met mensen die er dezelfde waarden en normen op na houden. Zo vormen we ‘morele stammen’ die zich zo ver mogelijk houden van groepen en individuen met andere opvattingen.
Die morele opvattingen kleuren onze kijk op de werkelijkheid. Als we eenmaal een positief of negatief etiket op de feiten geplakt hebben, dan zien we uitsluitend voor- of nadelen. De realiteit wordt dus niet in de eerste plaats beoordeeld door onze ratio maar door emoties. Kennis is niet noodzakelijk, een etiket volstaat.
En om onze morele oordelen bevestigd te zien gebruiken we verschillende strategieën. We voelen ons ongemakkelijk bij feiten die indruisen tegen onze opvattingen. Dus aanvaarden we de feiten die stroken met onze oordelen en houden geen rekening met wat er niet bij past. We hebben een voorkeur voor argumenten die bevestigen wat we al meenden te weten. En we gebruiken onze kennis als munitie om de argumenten van anderen af te schieten.
Daarvan zijn we ons echter niet bewust. Zo overschatten we allemaal onze eigen kritische ingesteldheid en dreigt menige discussie in een welles-nietes strijd te verzanden. Tegenstanders in een debat staven hun standpunt ieder met hun eigen feiten. Deze dienen niet om het eigen standpunt te verifiëren maar om het te onderbouwen.
De werkelijkheid valt echter zelden netjes uit elkaar in goed of slecht. Hoe kunnen we dan constructiever van mening verschillen? Als we onze eigen morele intuïties onderkennen en kritisch beschouwen, kunnen we leren om open te staan voor de argumenten van de tegenpartij en die op hun echte waarde beoordelen.
Op een zeer toegankelijke wijze maakt Ruben Mersch u vertrouwd met de inzichten uit divers wetenschappelijk onderzoek over moraliteit en redeneren. Hij breekt ook een lans voor wetenschappelijk denken. De vele spitsvondige vergelijkingen en voorbeelden uit het dagelijks leven maken zijn betoog luchtig en licht verteerbaar. Als u dit werk gelezen hebt weet u niet alleen waarom u met bepaalde mensen altijd in de clinch ligt, maar ook hoe u dit kunt vermijden.
© Minervaria
Stil
CAIN, S., Stil. De kracht van introvert zijn in een wereld die niet ophoudt met kletsen. (Vert. Quiet. The Power of Introverts in a World that Just Can’t Stop Talking, 2012) A’dam, Uitg. De Arbeiderspers/Rainbow, 2016, 391 pp. – ISBN 978 90 417 1215 8
Maak jezelf het populairst van je vriendengroep!
Laat iedereen denken dat jij de perfecte vakantie hebt gehad.
Laat iedereen zien dat jij het leukste weekend hebt gehad.
Als dit jou aanspreekt dan kun je terecht bij The Good Life Agency. Tegen ruime betaling zorgen zij dat je belevenissen glamour krijgen en bekendheid op sociale media. Het bleek een reclamestunt, maar het idee is niet zo gek als het lijkt. In de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk bestaan ze immers al. Rent a Crowd bijvoorbeeld is een succesvol bedrijf waar je supporters kunt huren om je populariteit een boost te geven.
Een van de meest duurzame aspecten van de persoonlijkheid situeert zich op het continuüm introversie-extraversie. Minstens dertig procent van de mensen houdt van rust en stilte, vindt het prettig om tijd alleen door te brengen en verkiest een diepgaand gesprek met een vriend boven een party.
Introverte mensen leven tegenwoordig echter vaak onder de knoet van een extravert ideaal. Veel belangrijke instituties in het moderne leven zijn afgestemd op mensen die plezier beleven aan sociale activiteiten en drukke evenementen. Er rust een enorme druk op mensen om populair te zijn en sociale uitstraling te hebben. Nagenoeg alle zelfhulpboeken huldigen extraversie als ideaal.
In Stil gaat Susan Cain in tegen de vanzelfsprekendheid van het extraverte geweld en breekt ze een lans voor introversie. Ze beschrijft hoe het extraverte ideaal een bijproduct is van de industrialisatie in Amerika, dat niet door alle culturen gedeeld wordt. Ze exploreert het wetenschappelijk onderzoek naar de achtergrond van extraversie en introversie. Het wordt duidelijk dat extraverte en introverte mensen dan tegengesteld in de wereld mogen staan, ze kunnen elkaar prima aanvullen zowel in persoonlijke als professionele relaties.
Maar hoe ben je introvert in een extraverte wereld? De talenten van introverte mensen raken immers gemakkelijk ondergesneeuwd in het lawaai van een wereld die niet ophoudt met kletsen. Susan Cain benadrukt de sterke punten van introverte mensen en toont aan hoe zij een onschatbare bijdrage kunnen leveren in de verschillende sectoren van het maatschappelijke leven. Veel van de grootste uitvinders en kunstenaars waren introvert.
Wie zelf liever geen spetterend leven leidt, vindt in Stil een bemoedigend boek. Aan extraverte mensen maakt het duidelijk hoe het is om introvert te zijn en wat ze van hun tegenpolen kunnen leren. En wie een introvert kind heeft, vindt er opvoedingsadviezen.
Dit alles wordt gepresenteerd als een uitgesponnen causerie en is dus vlot te lezen. In het omslachtige betoog zit er naar mijn mening echter veel ballast. Dit is blijkbaar een stijl die Amerikanen aanspreekt. Het boek is trouwens helemaal geënt op de Amerikaanse realiteit, die ook op dit gebied extremer is dan de Europese.
Verder wordt er vaak onzorgvuldig omgesprongen met terminologie. Het was dan ook niet de bedoeling om een wetenschappelijk werk te presenteren, al maakt de auteur wel gebruik van wetenschappelijke inzichten. De kritische lezer krijgt helemaal aan het einde wel een bondige verantwoording van de gebruikte terminologie.
© Minervaria
Ons feilbare denken
KAHNEMANN, D., Ons feilbare denken. (Vert. Thinking, fast and slow, 2011) A’dam, Uitg. Business Contact, 2013, 527 pp. – ISBN 978 90 4700 060 0
Komt overspel meer voor bij politici dan bij advocaten of natuurkundigen? Als u denkt dat overspel vaker voorkomt bij politici, dan bent u in ieder geval in goed gezelschap. Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman had er zelfs een aannemelijke verklaring voor. Tot hij besefte dat de uitstapjes van politici gewoon veel vaker in de media komen dan die van juristen of fysici. Zelfs Nobelprijswinnaars blijken niet immuun voor denkfouten.
De bron hiervan ligt in de ongemakkelijke samenspraak tussen twee denkbeeldige systemen in onze geest. Systeem 1 beoordeelt een situatie snel en intuïtief op basis van onmiddellijk zichtbare kenmerken. Systeem 2 daarentegen is actief bezig met ingewikkelde berekeningen, planning en besluitvorming.
Maar aandacht investeren vraagt energie en daarmee springt Systeem 2 behoedzaam om. Het controleert de interpretaties van Systeem 1, maar stelt er zich gemakkelijk mee tevreden. Systeem 1 is dan ook veel invloedrijker dan men op grond van ervaring zou denken. Wanneer er situaties moeten beoordeeld worden, legt het intuïtieve Systeem 1 het logische Systeem 2 telkens weer in de luren.
We gaan voort op een subjectieve ervaring van zekerheid en handelen vaak op basis van oordelen die niet gestaafd worden door feitelijke gegevens. We hebben het aartsmoeilijk om statistisch te denken en te oordelen. Wij beschouwen de wereld als ordelijker, eenvoudiger en voorspelbaarder en samenhangender dan ze is en we onderschatten de rol van toeval en geluk.
Krijgen we een moeilijke vraag, dan antwoorden we met behulp van de informatie die op het gegeven moment meteen beschikbaar is en dat merken we niet eens op. Ons wereldbeeld wordt bepaald door zeldzame gebeurtenissen zoals vliegtuigongevallen, aardbevingen, tsunami’s en bomaanslagen en dit leidt tot het overwaarderen van onwaarschijnlijke uitkomsten.
Belangrijke keuzes worden vaak gemaakt onder invloed van volstrekt irrelevante kenmerken van de situatie. En anders dan je zou denken zijn mensen geneigd om juist meer risico’s te nemen als ze dreigen te verliezen. Deze bevindingen gaan regelrecht in tegen de economische standaardtheorie. Deze gaat er vanuit dat mensen beslissen op basis van een rationele afweging van alle aspecten van de situatie.
Intuïtieve opvattingen en voorkeuren zijn de norm in ons mentale leven. In het dagelijkse leven is dit doorgaans gerechtvaardigd en levert het niet veel problemen op. Maar voor beslissingen met verreikende gevolgen varen we best niet blind op het eigen intuïtieve oordeel. Als we algemeen voorkomende beoordelings- en keuzefouten herkennen en begrijpen, zowel bij anderen als onszelf, hebben we meer kans ze te vermijden.
Daniel Kahneman heeft met zijn team talloze experimenten uitgevoerd om deze verkeerde inschattingen of heuristieken beter te doorgronden. Hij toont aan hoe gemakkelijk we ons laten leiden door intuïtieve opvattingen en voorkeuren. Zijn werk leverde een belangrijke bijdrage aan de gedragseconomie, die de rol van emoties centraal stelt.
In Ons feilbare denken maakt u kennis met de intrigerende resultaten die dit opleverde. Ze zijn niet alleen toepasselijk in de economische en financiële wereld. Ze hebben belang voor zeer uiteenlopende domeinen van het leven, zoals de rechtspraak, de bedrijfswereld, de gezondheidszorg en het overheidsbeleid. Zo vormen ze een onderbouwing voor libertair paternalisme, dat mensen beschermt tegen de kortzichtigheid van hun denksysteem.
U krijgt bovendien een boeiende inkijk in de interne keuken van wetenschappelijk onderzoek. U leert hoe de tekortkomingen van een bestaande theorie worden ontdekt, hoe men tot een nieuwe vraagstelling komt, hoe ingenieuze proefopstellingen bedacht worden om deze te toetsen, hoe problemen aangepakt worden en de resultaten verwerkt en geïnterpreteerd.
Het is inderdaad een verbazingwekkend rijk boek, zoals op de voorflap wordt aangekondigd. Maar het is wel een boek voor doorzetters, want het is niet erg onderhoudend geschreven. Geregeld verliest Kahneman zich bovendien in details die er voor de doorsnee lezer niet echt toe doen. Wie er echter in slaagt om vol te houden heeft ongetwijfeld enkele fascinerende ontdekkingen gedaan.
© Minervaria
Lees over dit onderwerp ook:
- PALMARINI, M.P., Onvermijdelijke illusies. Hoe beredeneringsfouten ons denken beheersen.
- TALEB, N.N., Misleid door toeval. Over de rol van geluk in de economie en het leven.
- TALEB, N.N., De Zwarte Zwaan. De impact van het onwaarschijnlijke.
- MAKRIDAKIS, S, HOGARTH, R & A. GABA, Dans met kans. Meer zekerheid door minder controle..
- MLODINOV, L., De dronkemanswandeling.
De zin van geven
KLEIN, S., De zin van geven. De kracht van ons onzelfzuchtige brein. (Vert. Der Sinn des Gebens, 2010) A’dam, Ambo, 2011, 316 pp. – ISBN 978 90 263 2362 1
In de afgelopen tien jaar is het aantal mensen dat vrijwilligerswerk doet fors gestegen. Na een ramp komt er vaak een golf van solidariteit op gang tussen mensen die anders niets met elkaar te maken hebben. En onderzoek toont bovendien aan dat mensen die zich inzetten voor anderen over het algemeen tevredener zijn, succesvoller en zelfs gezonder dan diegenen die slechts aan zichzelf denken.
Op het eerste zicht lijkt dat contradictorisch. Want wie iets weggeeft heeft het zelf niet meer en wie het voor zichzelf houdt is in het voordeel. Als delen iemand gelukkiger maakt, hoe valt dit te rijmen met de grondgedachte van de evolutietheorie dat ieder levend wezen in de eerste plaats gericht is op overleven? Waardoor laten mensen zich leiden als ze anderen helpen en delen? In De zin van geven gaat wetenschapsjournalist Stefan Klein op zoek naar antwoorden.
In de eerste plaats onderzoekt hij hoe het mogelijk was dat altruïsme de strijd om het bestaan kon overleven en zich kon verspreiden in de menselijke populatie. Door klimaatveranderingen en –rampen kroop de mensheid verschillende keren door het oog van een naald. Alleen die gemeenschappen konden overleven waarvan de leden voor elkaar opkwamen. De mensensoort die overbleef was deze die het beste met delen overweg kon.
Op de korte termijn zijn egoïsten beter af, maar op de langere termijn leveren karaktertrekken als welwillendheid, zachtmoedigheid en hulpvaardigheid een voordeel op in de evolutionaire concurrentiestrijd. Solidariteit loont bovendien op meer terreinen. Wanneer we vertrouwen schenken aan anderen, ons in hen inleven of aan hen binden komen stoffen vrij in de hersenen die ons een goed gevoel geven. Wellicht hebben we baat bij delen en geven omdat we ons daardoor prettiger gaan voelen.
Het vermogen om samen te werken en te delen vormt de basis van menselijke gemeenschappen. Solidariteit en samenhorigheid worden onderhouden door algemeen aanvaarde normen, een moraal en morele gevoelens zoals het rechtvaardigheidsgevoel. Mensen geven immers niet willekeurig, ze willen dat profiteurs gestraft worden. En ze vertrouwen ook niet iedereen. De keerzijde van samenhorigheid is de solidaire strijd tegen een andere groep. In het uiterste geval mondt deze uit in oorlog en rassenhaat.
De toekomst van de mensheid zal afhangen van de mate waarin we de positieve aspecten van het altruïsme in praktijk kunnen brengen zonder de negatieve kanten. De andere groep wordt steeds minder ‘anders’ en in het licht van de klimaatverandering vallen de belangen van de verschillende mensengroepen steeds meer samen. Er moet intensief gezocht worden naar manieren om vorm te geven aan een wereldgemeenschap met een economie die de welvaart van allen nastreeft.
In dit boeiende boek ontwart Stefan Klein het kluwen van strijdige opvattingen over de herkomst van altruïsme bij mensen. Hij maakt inzichtelijk hoe de evolutie het mogelijk maakte dat mensen elkaar helpen en met elkaar delen en verheldert hoe samenwerking en solidariteit in menselijke gemeenschappen konden groeien en bloeien. En dat doet hij op toegankelijke en onderhoudende wijze.
© Minervaria
David en Goliath
GLADWELL, M., David en Goliath. De overwinning van de underdog. (Vert. David and Goliath, 2013) A’dam/A’pen, Uitg. Business Contact, 2013, 299 pp. – ISBN 978 90 470 0627 5
In de oudheid werd de strijd soms beslecht door een duel tussen de beste krijgers van beide legers. In het Bijbelse verhaal nam een onbeduidende Israëlitische herdersjongen het op tegen Goliath, de trots van het Filistijnse leger. Op het eerste zicht maakte David geen enkele kans. Maar in een mum van tijd werd de zwaarbewapende reus geveld. Volgens alle verwachtingen had David helemaal niet moeten winnen. Maar zijn die verwachtingen wel juist en wat vertelt ons dat?
Wij staren ons blind op de voordelen van fysieke grootte en kracht. Maar juist de kwaliteiten waaraan reuzen hun kracht lijken te ontlenen zijn vaak bronnen van zwakte. Tegelijk zien we de nadelige aspecten van een handicap of tegenslag als verlies en slechter af zijn. Toch is dat niet noodzakelijk het geval. Want zoals voordelen ook nadelen hebben, kunnen nadelen voordelig uitpakken.
Nadelen kunnen immers ‘wenselijke’ moeilijkheden opleveren, die de underdog de kans geven om van de nood een deugd te maken. Wanneer mensen moeite moeten doen zetten ze meer middelen in om de problemen op te lossen. Sommige mensen hebben door hun hindernissenparcours in het verleden geleerd om juist in de zwaarste omstandigheden het hoofd boven water te houden en kansen te benutten. Een traumatische ervaring kan een bron van moed worden.
Als het erop aankomt valt van de bevoorrechten daarentegen vaak geen echte hulp te verwachten. Aan macht zitten nog andere beperkingen vast. Ze moet erkend worden, anders roept ze weerstand op. En wie zich kost wat het kost wil laten gelden of wraak nemen kan veel kapot maken, met inbegrip van het eigen leven.
In David en Goliath vertelt Malcolm Gladwell de verhalen van mensen die de confrontatie met misère met succes hebben aangegaan. Deze illustreren dat vermeende voordelen soms helemaal niet gunstig zijn. Rampspoed is uiteraard niet te verkiezen, maar pakt niet altijd negatief uit. Nadelen kunnen juist een uitdaging vormen om er sterker van te worden.
Een groot deel van wat mooi en waardevol is in deze wereld is afkomstig van diegenen die het zwaar te verduren kregen, die ogenschijnlijk geen kans van slagen hadden, maar hun kracht aanwendden. Underdogs winnen voortdurend. Hun overwinning wordt echter vaak niet op waarde geschat.
Dit meeslepende boek doet dat wel. Het kan een hart onder de riem zijn voor mensen die op een of andere manier beproefd worden. Deze goednieuwsshow belicht echter slechts één kant van de medaille. Persoonlijke inzet is niet voldoende om een nadeel in een voordeel om te buigen. Mensen kunnen dat alleen als de omstandigheden meezitten, en dat heeft men niet in de hand.
© Minervaria
Wilskracht
BAUMEISTER, R.F. & J. TIERNEY, Wilskracht. De herontdekking van de grootste kracht van de mens. (Vert. Willpower. Rediscovering the Greatest Human Strenght, 2012) A’dam, Uitg. Nieuwezijds, 2012, 294 pp. – ISBN 978 90 5712 347 4
Slagen in een opleiding, een vaardigheid onder de knie krijgen, je conditie op peil en je gewicht onder controle houden. Zonder wilskracht lukt het niet. De meeste maatschappelijke en persoonlijke problemen – dwangmatig geld uitgeven en lenen, impulsief geweld, slechte schoolprestaties, uitstelgedrag op het werk, alcohol- en drugsmisbruik – draaien om een gebrek aan zelfbeheersing. Wilskracht is een essentiële sleutel tot succes in het leven.
Iedereen onderkent de voordelen van zelfbeheersing maar het lijkt alsof die onder de bevolking juist afneemt. In een easy living society is wilskracht geen populaire deugd. Er zijn meer verleidingen dan ooit tevoren en het is zo gemakkelijk om je geest te laten ontsnappen. Je kunt urenlang surfen op het internet en elke taak voor je uit schuiven door je mail te checken of op sociale media te vertoeven.
Toch toont wetenschappelijk onderzoek aan dat het vergroten van je wilskracht de zekerste manier is om je leven niet alleen productiever en bevredigender te maken, maar ook gemakkelijker en gelukkiger. En het is niet eens aartsmoeilijk. Dit boek reikt haalbare strategieën aan om thuis en op het werk beter te presteren en je gedachten, emoties en impulsen onder controle te houden.
Eerst maken de auteurs duidelijk wat onder wilskracht kan verstaan worden. Uit vindingrijke experimenten blijkt dat zelfbeheersing beroep doet op beschikbare energie. Bij alle opgaven waarvoor wilskracht nodig is, wordt uit die voorraad geput. Hoe meer er gebruikt wordt des te minder er voorradig is. Er moet dus doordacht mee omgesprongen worden. Hoe doe je dat?
Uit het wetenschappelijk onderzoek naar wilskracht valt daarover heel wat te op te steken. In de eerste plaats kom je te weten hoe je je voorraad tijdig kunt aanvullen en op peil houden. Je verneemt hoe je realistische en haalbare doelen kunt stellen en aan welke criteria goede to-dolijstjes beantwoorden. Je wordt gewaarschuwd voor de addertjes onder het gras van ambitieuze goede voornemens. Je leert waarom je wilskracht het begeeft als je shopt tot je erbij neervalt en waarom ze sterker wordt als je je eigen prestaties bijhoudt.
Er valt ook veel te leren van mensen met een buitengewone zelfbeheersing zoals stuntmannen en ontdekkingsreizigers. Zij passen mentale trucjes en strategieën toe die helpen om wilskracht te sparen voor wanneer ze onmisbaar is. Wilskracht heeft immers veel minder te maken met eenmalige heroïsche prestaties dan met het vormen van goede gewoontes en met doelen stellen op lange termijn.
De auteurs nemen ook de rage van zelfwaardering in de opvoeding op de korrel. Die belemmert kinderen juist om deze te ontwikkelen. Het gaat immers net andersom: ze ontwikkelen geen zelfwaardering door buitensporige lof maar door het aanleren van discipline. Ook hiervoor levert het wetenschappelijk onderzoek een aantal waardevolle tips op.
En natuurlijk kan ook de moeder aller uitdagingen niet onbesproken blijven. Het verband tussen afvallen en zelfbeheersing blijkt veel minder eenduidig dan algemeen wordt gedacht. Er bestaan echter enkele eenvoudige methodes waarmee je een efficiënt strijdplan kunt ontwerpen tegen de overtollige kilo’s en om je gewicht in de hand te houden, zonder dieet of stress.
Voor het gemak krijgt u alle zelfbeheersingspraktijken uit het boek in het laatste hoofdstuk nog eens op een rij. Maar alle methodes om weerstand te bieden aan verleidingen en je doelen te bereiken zijn pas effectief als je ze niet uitsluitend gebruikt om crisissen te beheersen. Ze werken alleen goed als je ze aanwendt om te voorkomen dat je in de problemen komt op het kritieke moment.
Roy Baumeister, hoogleraar sociale psychologie, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar wilskracht en zelfbeheersing. Dit boek presenteert dus wetenschap uit de eerste hand. Het biedt niet alleen een schat aan inzichten en bruikbare tips, maar ook een boeiende inkijk in de keuken van het wetenschappelijk onderzoek. John Tierney, wetenschapsjournalist bij The New York Times, zorgde voor de toegankelijke en vlot leesbare tekst.
© Minervaria
Lees over wilskracht ook De kracht van wilskracht
De dromenwever
DRAAISMA, D. De dromenwever. Groningen, Historische Uitgeverij, 2013, 212 pp. – ISBN 978 90 6554 060 7
Kunt u ’s ochtends vertellen wat u gedroomd heeft? Als het niet lukt hoeft u niet te wanhopen. Van de meeste dromen blijft na het wakker worden nog amper iets over. Maar als je wakker wordt met de herinnering aan een droom is die niet gemakkelijk van je af te zetten. Het is alsof je die nacht een bericht is gestuurd.
De ongrijpbaarheid van dromen maakt ze tot een intrigerend onderwerp. Ze werden geduid door orakels, priesters en goeroes. De fascinatie voor de droom leefde algemeen tot ver in de twintigste eeuw. Aan droombeelden werd een speciale status toegeschreven. Talloze mensen hielden hun dromen bij in een dagboek. Van de droomjournaals van notoire figuren als Frederik Van Eeden maakt Douwe Draaisma dankbaar gebruik.
Wat valt er eigenlijk te zeggen over een vluchtig fenomeen als de droom? De studie van dromen was lang het domein van de psychoanalyse. Door de psychologie werden dromen lang afgeschreven als te subjectief om onderzocht te worden. Pas toen men in staat was om hersengolven te meten werden overal slaaplaboratoria opgericht. Daar werd de afgelopen halve eeuw veel opgehelderd over hoe onze hersenen erin slagen ons te laten dromen.
In De dromenwever onderneemt u een reis door de fascinerende wereld van de droom. U krijgt een inkijk in de keuken van het wetenschappelijk droomonderzoek, dat probeert dit raadselachtige fenomeen te ontcijferen. Wat is er gekend over typische dromen als vliegdromen, naaktdromen en examendromen? Kunnen dromen soms werkelijk de toekomst voorspellen? Hoe zit het met de lucide droom waarin je weet dat je droomt? Waar komen nachtmerries en erotische dromen vandaan? En wat zie je eigenlijk als je droomt?
Bij iedere revolutie in het droomonderzoek flakkerde de hoop op eindelijk vat te krijgen op dit nachtleven. Maar deze hoop blijkt ijdel. Over de inhoud van de droom hangen nog altijd nevels. De hypothesen en theorieën van de droomwetenschap worden bepaald door historische en culturele factoren. Dat blijkt trouwens evengoed het geval voor de droom zelf.
De dromenwever leidt u rond in een mysterieuze wereld waarvan u de rijkdom wellicht niet vermoedde. Dit leerzame en grondig gedocumenteerde boek laat zich bovendien lezen als een roman. De kleine druk en compacte bladspiegel zijn echter een minpunt.
© Minervaria
Bestaansleegte
De HEIJ, M., Bestaansleegte. Hoe hechting leegte overwint. Delft, Uitg. Eburon, 2013, 193 pp. – ISBN 97890 5972 795 3
Ingrijpende persoonlijke ervaringen met zware psychische problemen hebben Monique de Heij op een eigen manier doen kijken naar psychische stoornissen. Ze spreekt liever over psychische verstoring, een ontregeling van de psyche. Mensen in ernstige psychische nood leveren een zware en dikwijls eenzame strijd met bestaansangst. Daaraan wordt in de psychiatrie en psychotherapie vaak te weinig aandacht gegeven.
In dit boek koppelt de auteur haar eigen ervaringen aan belangrijke inzichten in de ontwikkeling van kinderen. Ze exploreert de verschillende voorwaarden die een kind in staat stellen om zijn bestaan ten diepste zin te geven en wel en wee in het leven het hoofd te bieden. Angst en bestaansleegte zijn in een mensenleven altijd aanwezig. Maar de mate waarin iemand die kan verdragen hangt af van het basisvertrouwen in zichzelf.
Psychische nood ontstaat wanneer iemand als kind te weinig zorg, empathie en verbinding heeft kunnen ervaren. Dan ontbeert het kind veiligheid en vertrouwen en moet het zijn toevlucht nemen tot overlevingsstrategieën. Een veilige hechting, door aansluiting op wat het kind nodig heeft, geeft het daarentegen het gevoel dat het kan en mag bestaan. Dit legt de basis voor vertrouwen en zelfrespect.
De auteur onderscheidt vier aansluitingsvormen die een kind toelaten om een positief zelfbeeld en een identiteit te vormen. Vervolgens onderneemt ze een poging om bewustzijn te definiëren en de ontwikkeling van zelfbewustzijn te vatten. Ze legt verband tussen hechting en loyaliteit. De loyaliteit van een onveilig gehecht kind kan beschouwd worden als een overlevingsstijl. De symptomen zoals in de DSM beschreven zijn in feite verdedigingspatronen, die vertellen hoe een kind overleefd heeft in een onveilige situatie.
Tenslotte verdiept de auteur zich in de betekenis van bestaansleegte, een toestand die vaak niet begrepen wordt. In de bestaansleegte raakt iemand het contact met de buitenwereld en zichzelf kwijt. De eenzaamheid van die toestand wordt veelal niet begrepen en dit maakt de mens nog kwetsbaarder dan hij al is. Dan juist is het cruciaal dat de kindpositie van de hulpvrager zich tijdelijk mag hechten aan de helper of therapeut.
In tegenstelling tot wat Monique de Heij beweert zijn er waarschijnlijk heel wat psychotherapeuten die dit zullen bevestigen. Haar beeld van psychische hulpverlening als oppervlakkig en ongevoelig lijkt mij toch erg ongenuanceerd. Heel zeker staat men vaak machteloos tegenover ondoorgrondelijk psychisch lijden. Dan is het wel erg jammer dat zij de lezer zelf in het ongewisse laat over de wijze waarop zij die veilige hechting in haar eigen psycho-integratieve benadering toepast.
Geregeld benadrukt zij immers hoe belangrijk het is om aan te sluiten op de behoeften van een kind, en, in het geval van een mens in psychische nood, op de kindpositie in de volwassene. Het belang van een veilige hechting voor de ontwikkeling en het psychisch welzijn van mensen kan inderdaad moeilijk onderschat worden. Om dat aan te tonen bewandelt zij echter een onnodig ingewikkeld traject met vage esoterische constructies zoals de Oerleegte en transpersoonlijke aansluiting. Haar suggestie dat psychosen uit hechtingsproblemen voortkomen wordt op geen enkele manier wetenschappelijk ondersteund.
Haar betoog mist samenhang en is lastig te volgen. Het lijkt veeleer een compilatie van ideeën, geïnspireerd door persoonlijke ervaringen en aangevuld met inzichten van anderen, met een onduidelijke functie. Zo haalt ze bijvoorbeeld de archetypen van Jung aan, maar daarmee wordt verder niets gedaan. De samenvatting met de kerngedachten op het einde van ieder hoofdstuk kan dit niet goedmaken, want die bevat niet meer dan losse stukken tekst.
Verder ergerde ik me regelmatig aan de vaagheid en onnauwkeurigheid waarmee met begrippen wordt omgegaan. Voorbeeld op bladzijde 109: ‘Hechting en loyaliteit zijn twee verschillende begrippen maar ze hebben elkaar nodig’. De tekst wordt verder doorlopend ontsierd door slordig taalgebruik, zoals ‘Het beeld gaat voorafgaand aan de gedachte.’ (p. 44). Zinnen zonder werkwoord zijn schering en inslag. Een paar voorbeelden: ‘Niet zozeer angst omdat je bang bent om hem/haar te verliezen, maar meer de angst alleen te zijn. Een angst die het gevoel van ‘houden van’ bedekt of vertekent.’ (p. 106); over de Oerleegte: ‘Op het moment dat we ons niet bewust zijn van ons lichaam. Een rust die je niet als leegte ervaart maar als Zijn in de leegte.’ (p. 65)
Ondanks de rommelige uitwerking heeft Bestaansleegte zeker verdiensten. Het vestigt terecht de aandacht op de existentiële nood van mensen met psychische problemen, waaraan al te vaak wordt voorbijgegaan. Monique de Heij leeft oprecht met hen mee en probeert om hun verwarring en ontreddering onder woorden te brengen. Zo poogt ze het onzegbare zegbaar te maken. Zodoende hoopt ze de hulpverlener de hand te reiken om mensen die verstrikt zijn geraakt in de leegte van het bestaan beter te begrijpen. En mensen die psychisch lijden kunnen in dit boek herkenning en erkenning vinden.
© Minervaria
Voor u gelezen 