Posts Tagged ‘Geluk’
De opgewekte nihilist
Hoezo, de opgewekte nihilist? Wat is er opbeurend aan een filosofische stroming die beweert dat het leven zinloos is? Wat doet alles er dan nog toe? Waarom zou je dan nog moeite doen om iets te bereiken? En hoe kan het besef dat je leven geen zin heeft je gelukkig maken?
Het hoeft niet te verbazen dat het nihilisme geassocieerd wordt met zwartgalligheid, onverschilligheid en dat het inspiratie geeft aan anarchisten en plegers van zinloze aanslagen. Je zou van minder depressief worden.
Toch zit er in het nihilisme volgens Wendy Syfret een bevrijdende boodschap. Als je de zoektocht naar de diepere zin en betekenis van het leven loslaat wordt het leven niet minder waard, maar kun je er beter van genieten. In dit boek schrijft ze neer hoe zij dat zelf ziet en aanpakt. Het is het persoonlijk relaas van een millennial die wil loskomen van de verpletterende verwachtingen die aan mensen worden gesteld.
Mensen hebben altijd al gezocht naar de betekenis van gebeurtenissen zich aan hen voordoet. Zingeving is eigen aan de mens. Wij kunnen ons een werkelijkheid zonder zin moeilijk voorstellen. Tot een eeuw geleden vonden mensen die in de religie, de cultuur, de familie. In de eenentwintigste eeuw is zingeving echter tot een obsessie geworden met onrealistische idealen, zoals een schitterende carrière of een perfecte relatie.
Het gevolg is dat veel mensen zichzelf de hele tijd gestresst achterna lopen en overvragen. Overwerkte mensen wenden zich tot allerlei commerciële initiatieven om efficiënter te werken, beter te kunnen slapen en productiever te zijn. De obsessie met romantische liefde zadelt beide partners op met torenhoge verwachtingen die nauwelijks in te lossen zijn. En het streven naar verlichting en vrede, vroeger het monopolie van de religie, is ingepalmd door de geluks- en zelfontplooiingsbusiness waaraan je hard moet werken.
Hoeveel belang we er ook aan hechten, zingeving is een hopeloos miezerig aanbod, stelt Wendy Syfret. Wat ook de inhoud is, het gaat over iets waar je je hele leven naar moet zoeken, een troost voor kwellingen of beloning voor goedheid. Maar als we er nu eens van uitgingen dat het leven op zich zinloos is?
Daar kun je natuurlijk verschillende kanten mee uit. Het kan helemaal verkeerd uitpakken en leiden tot defaitisme en weerzinwekkende acties. Maar je kunt het ook geruststellend vinden dat er van jou geen grootse verwezenlijkingen verwacht worden omdat die er niet echt toe doen. Een opgewekte nihilist is zich bewust van de nietigheid van het eigen bestaan, maar ziet er nog steeds zoveel leuke kanten aan dat het de moeite loont om er het beste van te maken en er bovendien van te genieten.
Dit boek is geschreven door een millenial en voor millennials. Ook al is de tekst niet altijd overzichtelijk wegens de vele details, dit is inderdaad een boek met een bevrijdende boodschap!
© Minervaria
Gratis geld voor iedereen
BREGMAN, R., Gratis geld voor iedereen. En nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen. A’dam, De correspondent, 2014, 255 pp. – ISBN 978 90 822 5630 7
Ben je gek? Gratis geld voor iedereen? Zo verzanden we binnen de kortste keren in een hangmatsamenleving waar niets en niemand nog beweegt. Wie zal er nog willen werken? En waar zal men het geld vandaan halen?
Het onvoorwaardelijk basisinkomen, voor velen een onhaalbare utopie, begint echter langzaam in de geesten door te sijpelen. Vorig jaar heeft men in Finland besloten om het basisinkomen te gaan testen. Binnenkort wordt er in Zwitserland een referendum over georganiseerd. Het is één van de ideeën in dit boek die de droom van een betere wereld dichterbij kunnen brengen.
Leven we dan niet nu al in de beste aller werelden? Ja hoor, zegt Rutger Bregman. We leven in Luilekkerland, we hebben het nog nooit zo goed gehad. De economische vooruitgang heeft ons leven welvarend en comfortabel gemaakt. Maar het is niet al goud wat blinkt. Want diezelfde voorspoed heeft ons ook consumentisme, doorgeschoten individualisme, materialisme en ziekmakende werkstress gebracht. En we blijven in die ratrace meedraaien, omdat we ons niet durven voorstellen hoe het beter kan.
De geschiedenis leert echter dat de manier waarop we onze samenleving hebben ingericht niet vanzelfsprekend is. Het kan altijd anders. En dus is het hoog tijd voor nieuwe dromen en ideeën. Want ideeën kunnen de wereld veranderen. Bregman houdt een bevlogen pleidooi voor de terugkeer van de utopie.
Utopieën koesteren radicale ideeën over een andere, betere wereld. De twintigste eeuw heeft de utopie echter een kwalijke reputatie bezorgd. De nachtmerries van het fascisme, het communisme, het nazisme liggen nog vers in het geheugen. En de opmars van IS met het bijhorende terrorisme duwt ons weer met de neus op de gevaren van de utopie. Utopieën hoeven echter niet noodzakelijk uit te monden in totalitaire systemen. Dromen van de ideale maatschappij kan ook zonder de pasklare antwoorden van het fanatisme. Een utopie die goede vragen stelt en richtingen aangeeft is een poging om de toekomst te ontgrendelen, om de ramen van het denken weer open te zetten.
Zo zijn een onvoorwaardelijk basisinkomen en een werkweek van 15 uur nu nog zonderlinge dromen. Maar hoe lang zal dat nog duren? Nu al wordt duidelijk dat de economische en technologische evoluties herverdeling van werk en geld onvermijdelijk zullen maken. De ideale maatschappij van de toekomst hanteert een ander belastingstelsel en nieuwe maatstaven van vooruitgang. En ze is een wereld zonder grenzen waarin er geen armoede heerst.
De economische crisis en de recente opmars van het religieus fundamentalisme en terrorisme lijken doemdenken te rechtvaardigen. Velen zoeken hun heil in een conservatieve visie die denkt dat vroeger alles beter was en vooral wil behouden wat er is. Met een aanstekelijk positieve, optimistische levensvisie gaat de jonge filosoof Rutger Bregman daar lijnrecht tegenin.
Zijn verfrissend vooruitgangsoptimisme brengt een radicaal andere toekomst tot leven, met een kwalitatief beter leven voor alle mensen. Die mooie dromen zijn bovendien geen natte vingerwerk, maar goed doordacht. Hij haalt dan ook de mosterd bij eminente denkers als Philippe Van Parijs, die wereldwijd erkenning geniet als promotor van het basisinkomen.
Gratis geld voor iedereen is een ronduit inspirerend boek. Het is bovendien heel toegankelijk en onderhoudend geschreven en een waar plezier om te lezen.
© Minervaria
Kritische bedenkingen bij het basisinkomen:
Geluk voor iedereen?
De zin van geven
KLEIN, S., De zin van geven. De kracht van ons onzelfzuchtige brein. (Vert. Der Sinn des Gebens, 2010) A’dam, Ambo, 2011, 316 pp. – ISBN 978 90 263 2362 1
In de afgelopen tien jaar is het aantal mensen dat vrijwilligerswerk doet fors gestegen. Na een ramp komt er vaak een golf van solidariteit op gang tussen mensen die anders niets met elkaar te maken hebben. En onderzoek toont bovendien aan dat mensen die zich inzetten voor anderen over het algemeen tevredener zijn, succesvoller en zelfs gezonder dan diegenen die slechts aan zichzelf denken.
Op het eerste zicht lijkt dat contradictorisch. Want wie iets weggeeft heeft het zelf niet meer en wie het voor zichzelf houdt is in het voordeel. Als delen iemand gelukkiger maakt, hoe valt dit te rijmen met de grondgedachte van de evolutietheorie dat ieder levend wezen in de eerste plaats gericht is op overleven? Waardoor laten mensen zich leiden als ze anderen helpen en delen? In De zin van geven gaat wetenschapsjournalist Stefan Klein op zoek naar antwoorden.
In de eerste plaats onderzoekt hij hoe het mogelijk was dat altruïsme de strijd om het bestaan kon overleven en zich kon verspreiden in de menselijke populatie. Door klimaatveranderingen en –rampen kroop de mensheid verschillende keren door het oog van een naald. Alleen die gemeenschappen konden overleven waarvan de leden voor elkaar opkwamen. De mensensoort die overbleef was deze die het beste met delen overweg kon.
Op de korte termijn zijn egoïsten beter af, maar op de langere termijn leveren karaktertrekken als welwillendheid, zachtmoedigheid en hulpvaardigheid een voordeel op in de evolutionaire concurrentiestrijd. Solidariteit loont bovendien op meer terreinen. Wanneer we vertrouwen schenken aan anderen, ons in hen inleven of aan hen binden komen stoffen vrij in de hersenen die ons een goed gevoel geven. Wellicht hebben we baat bij delen en geven omdat we ons daardoor prettiger gaan voelen.
Het vermogen om samen te werken en te delen vormt de basis van menselijke gemeenschappen. Solidariteit en samenhorigheid worden onderhouden door algemeen aanvaarde normen, een moraal en morele gevoelens zoals het rechtvaardigheidsgevoel. Mensen geven immers niet willekeurig, ze willen dat profiteurs gestraft worden. En ze vertrouwen ook niet iedereen. De keerzijde van samenhorigheid is de solidaire strijd tegen een andere groep. In het uiterste geval mondt deze uit in oorlog en rassenhaat.
De toekomst van de mensheid zal afhangen van de mate waarin we de positieve aspecten van het altruïsme in praktijk kunnen brengen zonder de negatieve kanten. De andere groep wordt steeds minder ‘anders’ en in het licht van de klimaatverandering vallen de belangen van de verschillende mensengroepen steeds meer samen. Er moet intensief gezocht worden naar manieren om vorm te geven aan een wereldgemeenschap met een economie die de welvaart van allen nastreeft.
In dit boeiende boek ontwart Stefan Klein het kluwen van strijdige opvattingen over de herkomst van altruïsme bij mensen. Hij maakt inzichtelijk hoe de evolutie het mogelijk maakte dat mensen elkaar helpen en met elkaar delen en verheldert hoe samenwerking en solidariteit in menselijke gemeenschappen konden groeien en bloeien. En dat doet hij op toegankelijke en onderhoudende wijze.
© Minervaria
Geluk is een keuze
van der WERF, M., Geluk is een keuze. Verlicht je leven door loslaten. Uitg. Boekenbent, 2008, 297 pp. – ISBN 978 90 857 0246 7
Met deze uitspraak van Aristoteles zet Mariska van der Werf meteen de toon. Geluk hebben is immers niet hetzelfde als gelukkig zijn. Geluk is geen toeval of iets dat je overkomt. Het is niet afhankelijk van mensen of omstandigheden. Je hebt je geluk zelf in handen, geluk is een keuze.
Waarom lukt het je dan niet om gelukkig te worden, terwijl je toch echt wel je best doet? Te hoge verwachtingen, angst voor herhaling van het verleden of negatieve overtuigingen beletten je om dat doel te bereiken. Om gelukkiger te worden moet je die blokkades loslaten. Dat klinkt eenvoudig maar is het helemaal niet. Die blokkades zijn een deel van je leven geworden en je hebt je eraan gehecht. Door ze los te laten bevrijd je je echter uit een zelfopgelegde gevangenis. Loslaten verlicht je leven en maakt je vrij om de regie over je eigen leven in handen te nemen.
In het eerste deel van haar boek legt Mariska van der Werf uit wat ze onder duurzaam geluk verstaat en hoe je dat kunt bereiken. Er zijn verschillende soorten blokkades of weerstanden die ons beletten dit te realiseren. Die mogen dan wel lastig zijn, als je ze als een uitdaging beschouwt heb je ze al gedeeltelijk overwonnen.
Voor wie het moeilijk vindt om die blokkades bij zichzelf te herkennen en om ze beter los te kunnen laten, ontwikkelde ze de VITAL-methode. VITAL is een letterwoord dat staat voor Voelen, Inventariseren, Typeren, Accepteren en Loslaten. Deze stappen worden uitvoerig belicht in het tweede deel van het boek.
Vervolgens stelt ze een aantal waardevolle methodes en technieken voor die je kunnen helpen om de stappen in de VITAL-methode te zetten. Je leert er onder andere ademhalingstechnieken, hoe je kunt visualiseren, hoe je anders kunt kijken naar wat je overkomt en hoe rituelen en symbolen je helpen je leven zin te geven.
De apotheose van het boek wordt gevormd door veertien wegwijzers voor een gelukkiger leven die de auteur zelf met succes volgt. Het zijn stuk voor stuk waardevolle tips en raadgevingen om je leven en je geluk in eigen handen te nemen.
Over gelukkig zijn kun je praten en schrijven, om het te worden moet je iets dóen. Dit boek is dan ook een werkboek en dus vooral praktisch op te vatten. Het bevat een schat aan beproefde technieken, geplukt uit de weelderige tuin van methodes waarmee je meer zelfkennis verwerft en effectiever leert omgaan met mensen en gebeurtenissen in je leven. De auteur haalde de mosterd onder andere bij Neurolinguïstisch Programmeren, de Rationeel-Emotieve Therapie, de communicatieleer, hypnotherapie en relaxatietherapie.
Een beetje scepticus gaat echter steigeren wanneer deze werkelijk goede adviezen onderbouwd worden met pseudowetenschappelijke en esoterische verklaringen en begrippen zoals de wetten van het universum, chakra’s, meridianen, aura’s en karma. Deze begrippen worden bovendien oppervlakkig uitgelegd. Op zich zou dat niet zo erg zijn, als de auteur niet geregeld ook gevaarlijke uitspraken deed. Lichamelijke klachten laat je beter door een deugdelijke arts onderzoeken voor je je gaat afvragen welke psychologische betekenis erachter zou kunnen zitten. Galstenen hebben niets te maken met opgekropte woede. Ziekten moet je níet omarmen en niet alles wat je overkomt is goed voor je.
Is dit een goed zelfhulpboek? Onderzoek wijst uit dat niet de schrijver maar de lezer bepaalt of de verschafte adviezen behulpzaam zijn. In dit boek wordt je in ieder geval een ruime verscheidenheid aan technieken aangeboden. Sommige sluiten beter aan bij je eigen voorkeur dan andere. Mariska van der Werf laat je geheel vrij om de hulpmiddelen aan te wenden waarbij je je goed voelt.
Wie zich niet kan vinden in pseudowetenschap en esoterie vindt er ook nuttige raad of kan voor zelfhulp elders terecht.
Tussen die vele keuzemogelijkheden dreig je als lezer gemakkelijk het noorden kwijt te geraken. Een meer overzichtelijke indeling en gevarieerde bladspiegel waren een grote hulp geweest. De vele verwijzingen naar andere hoofdstukken voor een betere uitleg van een of andere techniek zijn bovendien behoorlijk onhandig.
Ondanks het aangename lettertype ergerde ik mij geregeld aan slordigheden in taal en vormgeving. De bladspiegel is erg monotoon.
Sommige belangrijke begrippen worden niet of onvoldoende uitgelegd, bijvoorbeeld ankeren.
Bij de degelijke adviezen mis ik tenslotte een weg naar geluk, die zijn deugdelijkheid overvloedig heeft bewezen. Je inzetten voor een doel buiten jezelf, hetzij ten bate van anderen hetzij om iets te verwezenlijken, is volgens recent onderzoek een van de meest effectieve manieren om een gelukkig leven te leiden.
© Minervaria
Interessante tips op: Pluk je geluk
Zeven sleutels tot geluk
De maakbaarheid van het geluk
LYUBOMIRSKY, S, De maakbaarheid van het geluk. Een wetenschappelijke benadering voor een gelukkig leven. (Vert. The How of Happiness) A’dam/A’pen, Uitg. Archipel, 2008, 397 pp. – ISBN 978 90 6305 279 9
Wat is de betekenis en het mysterie van het geluk? Kan een mens gelukkiger worden in zijn leven en is dat geluk onbeperkt houdbaar? En hoe spelen sommige mensen het klaar om gelukkiger te zijn dan anderen en gelukkig te blijven, soms in zware tegenspoed?
Aan deze kernvragen heeft Sonja Lyubomirsky haar hele carrière als onderzoekspsycholoog gewijd. Dit boek is de neerslag van wat gelukswetenschappers door middel van empirisch onderzoek hebben ontdekt. Lyubomirski heeft de nieuwste ontdekkingen op het gebied van het onderzoek naar geluk verzameld en geïnterpreteerd. In haar boek gebruikt ze die als uitgangspunt om ons te leren hoe we een hoger en duurzaam geluksniveau kunnen bereiken.
Gelukkig zijn is immers niet iets wat je overkomt of wat je al dan niet hebt. Gelukkig zijn kan je leren. Maar je moet er wel iets voor doen. Sommige mensen hebben meer geluk dan anderen: ze zijn van nature uitgerust met een positief levensgevoel. En er zijn ook mensen wie het in het leven meer meezit dan anderen. Omstandigheden beïnvloeden echter slechts 10 procent van ons geluksgevoel, en erfelijke aanleg de helft. De overige veertig procent kunnen we zelf beïnvloeden, want ze worden bepaald door hoe we denken en handelen. We hebben ons geluk dus voor een belangrijk deel zelf in handen.
Daarvoor bestaat er echter niet één geheime oplossing, zoals er ook geen wonderdieet bestaat dat voor iedereen werkt. Iedere mens moet en kan voor zichzelf bepalen wat voor hem/haar het beste werkt. Als hulp bij deze keuze presenteert Lyubomirsky twaalf strategieën die gebaseerd zijn op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Iedere strategie wordt in een afzonderlijk hoofdstuk toegelicht. Aan de hand van een vragenlijst kom je te weten welke strategieën waarschijnlijk het beste zullen werken voor jou. Wie daar meteen mee aan de slag wil kan zich dus beperken tot de betrokken hoofdstukken.
Mensen willen echter niet alleen maar gelukkiger worden, ze willen ook dat het blijft duren. Voor het onderhouden van een gelukkig gevoel onderscheidt Lyubomirsky vijf aandachtspunten, die ze de sleutels noemt voor duurzaam geluk.
Maar wat als je depressief bent? Kan je dan ook iets met een boek over hoe je gelukkiger kan worden? Het antwoord van Lyubomirsky is genuanceerd. In een laatste hoofdstuk belicht zij de oorzaken van depressie en verschillende efficiënte behandelmethodes. Depressie moet vooral deskundig behandeld worden. Maar dagelijkse eenvoudige geluksvergrotende oefeningen kunnen bijdragen tot het overwinnen ervan en leiden tot meer geluksgevoel.
De meeste boeken over geluk en gelukkig zijn bieden recepten, gebaseerd op anekdotische verhalen of oude wijsheden en herhalen zichzelf. Ze konden mij nooit echt aanspreken. Dit boek is anders. De inhoud is gebaseerd op degelijk wetenschappelijk onderzoek, maar wel heel praktisch uitgewerkt. Van elke strategie wordt duidelijk uitgelegd waarom en hoe ze werkt en hoe je ze zo goed mogelijk kan toepassen. En als je de strategieën kiest die het best passen bij jouw persoonlijkheid, is het allemaal veel minder moeilijk dan je misschien gedacht had. Geluk op maat, zeg maar.
Dit alles bovendien heel vlot geschreven in een eenvoudige taal.
Een aanrader!
© Minervaria
Aansluitend:
De 100 geheimen van gelukkige mensen
NIVEN, D., De 100 geheimen van gelukkige mensen. (Vert. The 100 Simple Secrets of Happy People: What Scientists Have Learned and How You Can Use It) Deltas, 2000, 176 pp. – ISBN 978 90 4472 066 2
Waarin verschillen gelukkige en ongelukkige mensen van elkaar? Wat doen de eersten anders dan de anderen?
Al eeuwen houden filosofen zich bezig met het geluk, en in de afgelopen decennia werd het ook een studieobject van de menswetenschappen. Psychologie, sociologie en zelfs de economie bestuderen het geluk.
David Niven, niet te verwarren met de beroemde filmacteur, boog zich over meer dan duizend studies uit het laatste decennium van de 20e eeuw en nam er het beste en meest praktische advies uit over. In dit boek beperkt hij zich tot de essentie. Natuurlijk moest het een rond getal worden, dus werden het 100 tips hoe mensen het geluk vinden en behouden.
Het boek bestaat uit 100 zeer korte hoofdstukjes. Elk hoofdstukje bevat de hoofdconclusie van een onderzoek, aangevuld met een advies en een voorbeeld. Die conclusies zijn verre van nieuw en wereldschokkend, en gelukkige mensen zullen ze vanzelfsprekend vinden. Gelukkige mensen hebben immers niet meer geluk in het leven dan ongelukkige, ze gaan er echter anders mee om.
Een pretentieloos boekje om af en toe in te lezen of aan iemand cadeau te doen.
© Minervaria
Waarom zijn we niet gelukkig?
LAYARD, R., Waarom zijn we niet gelukkig? (Vert. Happiness) A’dam/A’pen, Uitg. Atlas, 2006 (3e dr.), 302 pp. – ISBN 90 450 1504 8
Maakt geld gelukkig? Niet als je er genoeg van hebt, aldus Richard Layard, hoogleraar economie en adviseur van de regering-Blair. Meer maakt niet gelukkiger.
Een boek van een econoom over geluk, het is in elk geval een utdaging. De klassieke neoliberale vrije markteconomie gaat er immers van uit dat het geluk van mensen recht evenredig is aan hun koopkracht. Wie veel heeft of bezit, is volgens die redenering gelukkiger dan wie minder bezit. Layard is een andere mening toegedaan, en baseert zich hiervoor op wetenschappelijk onderzoek uit de neurologie, de psychologie van het geluk, de sociologie, de economie en de filosofie.
In de welvaartsmaatschappij zouden alle mensen gelukkig moeten zijn. Niet echter. Wij leven in een maatschappij waar de koopkracht nog nooit zo groot is geweest. Ons bestaan is er wel veel prettiger op geworden. We hebben meer te eten, meer kleren, meer auto’s, grotere huizen, centrale verwarming, meer vakanties in het buitenland, en kortere werkweek, prettiger werk en bovenal een betere gezondheid. We hebben steeds meer, maar we zijn er niet echt gelukkiger op geworden. Het aantal depressies en zelfmoorden in onze moderne samenleving is de laatste jaren enorm toegenomen.
Richard Layard gaat in dit boek na hoe dit komt en wat we eraan kunnen doen. Eerst verkent hij het probleem. Wat kunnen we verstaan onder geluk, en, als we zo rijk zijn, waarom zijn we dan niet gelukkig, wat maakt ons wel gelukkig, en wat gaat er mis?
De gangbare economie stelt ons in staat om vrij diensten en goederen te ruilen. Maar veel van wat ons gelukkig maakt is niet te krijgen via vrije uitruil op een markt. Want nagenoeg alles wat ons echt gelukkig maakt heeft te maken met de kwaliteit van onze relaties met anderen. En die zijn niet gediend met de huidige jacht op zelfrealisatie, maar met een gemeenschappelijk doel, het algemeen belang. Layard ziet het zoals de 18e eeuwse filosoof Jeremy Bentham. Volgens hem is het hoogste doel van een maatschappij, en dus het algemeen belang, het grootst mogelijke geluk voor allen.
Maar wat is dan dit grootst mogelijke geluk, en hoe kunnen we dit bereiken? Hoe kunnen we de maatschappij inrichten zodat mensen er zo gelukkig mogelijk zijn? Hoe kan de economie daarbij helpen? En hoe kunnen we zelf bijdragen tot ons eigen geluk en dat van anderen? Dit is het onderwerp van het tweede deel van het boek.
Het antwoord van Layard komt neer op het ontmoedigen van de jacht op steeds meer inkomen en materiële goederen. Als extra inkomen zo weinig bijdraagt aan een gelukkiger samenleving, dan moet dit streven eerder ontmoedigd dan aangemoedigd worden. Ook de nadruk van de neoliberale economen op mobiliteit en flexibilisering moet verminderen. Deze ‘trends’ werken immers vervuilend op het geluk van een samenleving. Ze stimuleren onzekerheid bij mensen en gebrek aan vertrouwen. In belastingheffing en overheidsregulering ziet Layard een middel om deze vervuiling te bestrijden.
Maar mensen zijn niet helemaal afhankelijk van omstandigheden. Ze kunnen ook zelf hun eigen geluk bewerken. Je kan jezelf ook gelukkig denken en je andere doelen stellen. Het boeddhisme, de mystiek en de inzichten van de cognitieve therapie geven ons alle dezelfde raad: streef naar het geluk van de andere en je wordt zelf gelukkig.
In het laatste hoofdstuk formuleert Layard de conclusies van zijn verkenning. Die vat hij samen in 12 punten. Hij noemt ze de twaalf waarheden over geluk. Dit mag misschien wat overdreven gesteld zijn, ze bieden wel een handig overzicht van zijn visie op geluk en hoe we het kunnen bereiken.
Streven naar geluk, het is geen eenvoudig onderwerp. Je kan daarbij niet om de filosofie heen. Layard slaagt er in de visies van beroemde Verlichtingsfilosofen als Jeremy Bentham, Thomas Hobbes, John Hobbes, John Stuart Mill op een eenvoudige manier uit te leggen.
Met zijn kritiek op het eenzijdige neoliberale vrije marktdenken staat Layard uiteraard niet alleen. Zijn denken sluit aan bij die van belangrijke economen als Amartya Sen en Joseph Stiglitz. Zijn inzichten worden door veel andere geluksgeïnteresseerden gedeeld en verwoord: o.a. Alain de Botton, Rutger Claassen, MacMahon, Piët.
Het is jammer dat deze stemmen zo weinig invloedrijk zijn. De visie van Layard gaat immers in tegen de gangbare ideeën over economische groei in politiek en economisch machtige landen als de VS en Groot-Britannië. Layard waarschuwt de continentale Europese landen niet dezelfde weg op te gaan, en een regulerend overheidsbeleid te blijven voeren.
Zijn gedachtegang is over het algemeen vlot te volgen. Elk hoofdstuk wordt geïllustreerd door een leuke en sprekende cartoon. Wie meer wil weten wordt getrakteerd op een uitgebreide notenlijst, bibliografie en register.
Voor wie zich vragen stelt bij de ratrace en wat het ons uiteindelijk opbrengt, is dit boek een echte aanrader!
© Minervaria
Aansluitend:
Vriendelijkheid als levenshouding en helende kracht
FERRUCCI, P., Vriendelijkheid als levenshouding en helende kracht. (Vert. Survival of The Kindest) Utrecht, Kosmos Z&K, 2004, 218 pp. – ISBN 90 215 4126 2
Vriendelijkheid is de meest economische levenshouding. Je verspilt geen energie aan wantrouwen, zorgen, afkeer of manipulatie.
Vriendelijkheid? In een wereld vol geweld, oorlog, terrorisme en vernietiging lijkt dat een absurd onderwerp, te gek voor woorden. En toch is het zo dat het leven doorgaat net omdàt we vriendelijk zijn voor elkaar. Zuivere, belangeloze vriendelijkheid, hoe bijzonder het ook mag klinken, ze is niet eens zo uitzonderlijk. Integendeel, een groot deel van onze menselijke interacties valt onder deze noemer. Ons leven bestaat in essentie uit zorg, samenhorigheid en wederzijdse hulp. We besteden er alleen niet zoveel aandacht aan.
Eigenschappen als hardheid, zakelijkheid, efficiëntie, achterdocht en daadkracht worden geprezen en aangeleerd, terwijl eerlijkheid, vertrouwen, warmte, goedgeefsheid en geduld vandaag de dag niet goed in de markt liggen. Simpele vriendelijkheid wordt vaak gezien als een beetje dom, want wie laat zich nou vrijwillig de kaas van het brood eten?
Het is echter precies andersom: vriendelijkheid is nodig voor je gezondheid en welbevinden. Gewoon aardig zijn, zonder verdere bedoeling, is goed voor jezelf en anderen. We worden er letterlijk en figuurlijk beter van. Vriendelijkheid is een kracht die ons niets kost en die ons gezond en heel maakt. Er is geen enkel verschil tussen aardig zijn voor anderen en onszelf: het komt op hetzelfde neer.
Pietro Ferrucci, psycholoog en filosoof, stelt ons vriendelijkheid voor in haar vele gedaantes: oprechtheid, warmte, contact, vergeving, vertrouwen, dankbaarheid, dienstbaarheid en nog zoveel meer. Hij toont overtuigend aan hoe ze ons welzijn bevorderen, want we zijn altijd tegelijk gever en ontvanger.
De laatste alinea van het slothoofdstuk geeft de essentiële boodschap weer van dit boek.“Vreemd wellicht, en ook paradoxaal, maar waar: de verstandigste manier om onze eigen belangen te behartigen, onze eigen vrijheid te vinden en een glimp op te vangen van ons eigen geluk, is niet het direct najagen van deze dingen, maar voorrang geven aan de belangen van anderen, anderen helpen vrij te worden van angst en pijn, bijdragen aan hun geluk. Eigenlijk is het allemaal vrij eenvoudig. Er is helemaal niet zoiets als kiezen tussen vriendelijk zijn voor anderen en vriendelijk zijn voor onszelf. Het is hetzelfde.”
Het boek leest als een trein. De Dalai Lama schreef het voorwoord.
Een eerste klas aanrader!
© Minervaria
De architectuur van het geluk
de BOTTON, A., De architectuur van het geluk. (Vert. 2006 The architecture of happiness) A’dam/A’ntw., Uitg. Atlas, 2006, 307 pp. – ISBN 90450 1276 6
“Schoonheid is de belofte van geluk.”, meende Stendhal. Deze uitspraak heeft de Botton hier uitgewerkt.
Wie vroeger al een werk van de Botton gelezen heeft, weet vooraf dat het weer smullen wordt. En het is zeker geen teleurstelling. Dit keer biedt de Botton een filosofie van de architectuur en bij uitbreiding de schoonheid van artefacten.
Tegenover architectuur spreiden mensen een eigenaardige houding ten toon. Tegenover de verwoede pogingen om de aanblik van de dingen te negeren (je hoeft alleen maar sommige troosteloze woonbuurten te bekijken), staan soms exuberante inspanningen om de stoffelijke wereld op elegante wijze vorm te geven. De belangstelling voor bouwkunst is volgens de Botton nooit helemaal onverdacht geweest.
Toch is architectuur belangrijk. Want uit de stijl van een gebouw of voorwerpen spreekt een visie. Gebouwen zeggen iets over de psychologische en morele opvattingen van de opdrachtgever of maker. Ze spreken over bepaalde ideeën van geluk, het soort leven dat we als het goede leven beschouwen.
Voorwerpen hebben immers het vermogen om te communiceren, ze appelleren aan onbewuste voorstellingen en associaties. We willen in onze omgeving onszelf terugvinden, wie wij willen zijn en hoe we willen dat anderen ons zien.
Niet alle artefacten, en in het bijzonder gebouwen, komen echter tegemoet aan onze zin voor schoonheid. Wat kenmerkt schoonheid dan? Omdat wij schoonheid associëren met deugdzaamheid, bezit mooie architectuur ook de kenmerken van de eigenschappen die wij als deugden beschouwen: uitgebalanceerde orde, elegantie, harmonie en zelfkennis.
Met een bewonderenswaardige opmerkingsgave, humoristisch fijnzinnig en degelijk gedocumenteerd zet de Botton een filosofie van de schoonheid neer. Op een treffende en veelzijdige manier verwerkt hij psychologisch inzicht in filosofische wijsheid. Hij illustreert alle stellingen met rake voorbeelden, en die worden ook effectief met foto geïllustreerd. Nadat je dit boek gelezen hebt, ga je met andere ogen naar menselijke bouwwerken kijken.
De Botton is een begenadigd schrijver, en weet de lezer van begin tot einde te boeien.
Leest als een trein.
© Minervaria
Geluk. Een geschiedenis
MCMAHON, D.M., Geluk. Een geschiedenis. (Happiness: a History – 2005) A’dam, De Bezige Bij, 2005, 527 pp. – ISBN 90 234 1560 4
Hoe kan je een geschiedenis schrijven van iets zo ongrijpbaars, zo ondefinieerbaars, van een ‘ding’ dat geen ding is, van hoop, verlangen, een droom? McMahon heeft het geprobeerd. Het resultaat is een uitmuntende geschiedenis van een begrip dat voor ons een modern credo is geworden. We kunnen gelukkig zijn, we zullen gelukkig zijn, we moeten gelukkig zijn. We hebben recht op geluk. Maar is dat altijd zo geweest?
Altijd al heeft de mens geluk nagestreefd. Maar de opvattingen over dit eeuwige doel van de mens en van de strategieën die hij ontworpen heeft om dit te bereiken zijn in de loop der eeuwen aanzienlijk veranderd. McMahon heeft zich voor zijn ideeëngeschiedenis beperkt tot de Westerse idee van het geluk.
Over het geluk als doel van het leven gingen pas de Griekse filosofen van de 5e eeuw v.C. zich bezinnen. Voor die tijd was de algemeen geldende opvatting dat gelukkig zijn alleen was weggelegd voor uitzonderlijke mensen, en voor alle anderen alleen als tijdelijk ‘geluk hebben’. Socrates was de eerste filosoof die het geluk, in de betekenis van gelukkig zijn, beschouwde als iets wat we in dit leven kunnen bereiken. Dit was meteen de aanzet tot een soort klopjacht op ‘het geluk’. Want als geluk niet van toevallige omstandigheden afhangt, moet men er iets voor doen. En in de hierna volgende eeuwen zijn de opvattingen hierover ingrijpend veranderd, en toch weer niet. Want altijd komen de klassieke denkers als leidraad terug.
Het boek van McMahon bevat twee delen. In het eerste deel geeft hij een overzicht van de ideeën over het geluk tot en met de Verlichting, de 18e eeuw. In deze periode is de basis gelegd voor onze opvatting van het geluk: het is een mensenrecht, een recht van de natuur. Achtereenvolgens bespreekt hij de klassieke Oudheid, het Christendom, de Renaissance en de Verlichting. In deze ruim twee millennia is het geluk van een aards goed via een hemels paradijs teruggekeerd naar de aarde. In dit overzicht kreeg ik vooral een beter inzicht in de achtergrond van de visie op geluk en lijden in onze toch nog christelijk gekleurde samenleving.
In een tweede deel borduurt de auteur verder op de basisidee over het geluk van de Verlichting: de mens heeft recht op geluk omdat het in zijn natuur besloten zit. Op deze idee hebben grosso modo vier stromingen voort geborduurd: de Romantiek, het Liberalisme, het Socialisme en de Wetenschappen. Elk van die stromingen wordt uitvoerig toegelicht en uitgespit.
In zijn conclusies gaat McMahon in op de huidige tendensen in de Westerse samenleving. Hij werpt een kritische blik op alle pogingen die moderne mensen daarvoor ondernemen: consumptie, psychotrope middelen, het verlichten van het lijden, ingrijpen in onze genetische existentie. Wij zijn, ondanks en in onze toch luxueuze leefomstandigheden, bijna obsessief op zoek naar het geluk. Maar het volmaakte geluk is als de heilige graal, betoverend en onbereikbaar. Lijden en geluk zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wie alleen het geluk wil ervaren, moet een deel van zijn menselijkheid opofferen.
In een tijd waarin geluk het onderwerp is van zowel wetenschap als politiek, is het niet slecht zich af en toe te bezinnen op de aard van het geluk. Meer inzicht in de Westerse geschiedenis van het begrip kan hier zeker toe bijdragen. Want onze hang naar welzijn en geluk is niet zo vanzelfsprekend als wij het wel zouden willen. Ons idee over geluk is de resultante van een eeuwenlange geschiedens, waarbij er blijkbaar niet zoveel nieuws onder de zon is.
McMahon heeft een ronduit magistraal werk geschreven. Het boek is ongelooflijk rijk aan materiaal. Het bevat niet alleen de geschiedenis van een idee, maar deze wordt opgehangen aan het denkproces van een keur van prominente filosofen over het geluk. Hun ideeën worden zeer diepgaand en genuanceerd uitgewerkt. Het is onmogelijk om dit alles in een enkele lezing te bevatten.
Maar dit vormt eigenlijk geen probleem. Want het was een plezier om dit boek te lezen.
McMahon schrijft immers zeer vlot, zij het niet altijd erg gestructureerd. Hij schrijft vaak poëtisch en zijn tekst is altijd boeiend en onderhoudend.
Het werk is verder voorzien van een indrukwekkende notenlijst en een handig register.
Een aanrader!
© Minervaria
Voor u gelezen 